या सदरात अनुजा संखे - अपंग व्यक्तींचे संघर्ष, त्यांच्या यशोगाथा, त्यांचे समाजातले योगदान आणि समाजाकडून त्यांना मिळालेली मदत अशा विविध मुद्यांविषयी लिहिणार आहे. अनुजा स्वत: पूर्णपणे दृष्टिहीन आहे. अनुजाचे काही लेख 'पुनःस्त्रीउवाच' मध्ये तुम्ही पूर्वीदेखील वाचले असतील. ती मागच्यावर्षी महाराष्ट्र टाईम्स मध्ये एक सदर लिहीत होती. तिच्या ‘मनातलं’ ह्या ब्लॉगमध्येही तिचे अनेक लेख वाचता येतील.
१९८० चा काळ. अंधांसाठी विशेष शाळांमध्येसुद्धा तेव्हा क्रमिक पुस्तकं ब्रेलमध्ये सहज उपलब्ध होत नव्हती. १० जणीत एक पुस्तक असायचं. हळूहळू ही परिस्थिती शालेय अभ्यासक्रमाच्या संदर्भात बदलत गेली पण, उच्च शिक्षण घेऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थी-विद्यार्थिनींवर याचा दूरगामी परिणाम व्हायला लागले. अभ्यासासाठी ब्रेलमधून साहित्य मिळत नसल्याने अनेक जण शिक्षणाच्या प्रवाहातूनच बाहेर फेकले गेले. ही परिस्थिती परिमला भट यांनी जवळून पाहिलेली होती. ‘अभ्यास करायला काहीच साधन नाहीत म्हणून पुढल्या पिढीने तरी शिक्षणापासून वंचित राहू नये’ याकरता त्यांनी २२ ऑगस्ट २००१ साली स्नेहांकित हेल्पलाइन या संस्थेची स्थापना केली.
 |
| परीमला भट |
“संवाद साधता येणं आजच्या काळात खूपच आवश्यक आहे. आपण आपली अडचण सांगू शकलो तर अनेक जण मदतीसाठी पुढे येऊ शकतात याचा मी अनुभव घेतला आहे.” परिमला भट सांगत होत्या. स्वयंसेवकांच्या योगदानावर आणि सर्व प्रकारच्या मदतीवर स्नेहांकित हेल्पलाइन ही संस्था गेली २० वर्षं काम करतेय. ब्रेलमधून पूस्तक छापून प्रत्येक विद्यार्थ्यापर्यंत ते पोहोचवणं शक्य नव्हतं. यावर उपाय म्हणून स्नेहांकिततर्फे स्वयंसेवकांच्या मदतीने परिमला भट यांनी महाविद्यालयीन अभ्यासक्रमातली पुस्तकं ध्वनिमुद्रित करून घ्यायला सुरुवात केली. त्याआधी स्वयंसेवकांना वाचन, लेखन आणि ध्वनीमुद्रणासाठी किती भाषा अवगत आहेत?, सरकारी कचेरी, इस्पितळं, पोलिसठाणी यांसारख्या गडबडीच्या ठिकाणी मदतनिस म्हणून जाण्यासाठी कोण उत्सुक आहेत?, कोणाला विद्यार्थ्यांना शाळेत-कॉलेजात जाऊन शिकवणं शक्य आहे? हे जाणून घेणं आवश्यक होतं. त्यासाठी त्यांनी एक फॉर्म तयार केला आणि तो स्वयंसेवकांना दिला. मौखिक जाहिरातीमुळे काही लोक या कामात रस दाखवत होते. परंतु, आवश्यकतेप्रमाणे स्वयंसेवक उपलब्ध होत नव्हते. मग, त्यांनी वर्तमानपत्रातून जाहिरात दिली आणि स्नेहांकित हेल्पलाइन महाराष्ट्राशी जोडली गेली.
जसा महाविद्यालयिन विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाचा प्रश्न होता, तसाच तो शाळेत न जाऊ शकणाऱ्या मुलांचाही होता. या मुलांसाठी डोंबिवलीत एक अभ्यास केंद्र स्नेहांकित हेल्पलाइनने उघडलं. हेही स्वयंसेवक चौधरी दांपत्याने राहतं घर दिल्याने शक्य झाल्याचं परिमलाताई अभिमानाने सांगतात. या केंद्रात २ वर्षांपासून ते पुढे शाळा-कॉलेजात जाणारे सर्व गटातले विद्यार्थी आळीपाळीने येत असतात.
स्नेहांकित हेल्पलाइन ही संस्था संपूर्णतः स्वयंसेवकांच्या कामावर उभी आहे. अनेक गृहिणी, निवृत्त व्यक्ती, घरून काम करणारी तरुण मंडळी स्नेहांकितशी जोडली गेलीत. वाचक, लेखनिक, ध्वनीमुद्रक म्हणूनच नव्हे तर प्रसंगी आर्थिक सहाय्य उभारण्यातही या मंडळींचा सिंहाचा वाटा असतो. या सर्वांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याकरता म्हणून ५ डिसेंबरला स्नेहांकित हेल्पलाइन मोठ्याप्रमाणावर जागतिक स्वयंसेवक दिन साजरा करते. यातही, या मंडळींना आपण ज्या अंध विद्यार्थ्यांसाठी काम करतोय त्यांच्या अडचणी अधिक जवळून कराव्यात म्हणून एका स्वयंसेवक दिनाला डोळ्यावर पट्टी बांधून त्यांना त्यांची नेहमीची कामं करायला सांगितली. त्यामुळे 'आपण करत असलेल्या कामाची आवश्यकता कळली.'- असं अनेक स्वयंसेवक सांगतात.
"मला यशस्वी करण्यामागे समाजाचा हात आहे. त्याची परतफेड करता येणं हेच माझं बळ आहे.” परिमलाताई सांगत होत्या. दृष्टीबाधित विद्यार्थ्यांना स्नेहभावातून मदतीचा हात देण्याची इच्छा असेल तर आपणही हे काम करू शकता. जर आपल्यापैकी कुणाला स्वयंसेवक म्हणून स्नेहांकित हेल्पलाइन या संस्थेशी जोडून घ्यायचे असेल तर परीमला भट यांच्याशी इथे दिलेल्या फोन नंबर आणि ईमेल वर संपर्क साधता येईल.