सध्या आपण मर्दानगीची विविध रूपं निरनिराळ्या साहित्य प्रकारांतून समजून घेत आहोत.
आज कवितांच्या माध्यमात दिसणारे पुरुषत्वाचे प्रतिबिंब पाहूया!
‘बापाच्या कविता’ या अजित अभंगच्या कविता मालिकेतील काही कविता.
(यांतील काही कविता काही नियतकालिकांत पूर्वप्रकाशित झालेल्या आहेत.)
१.
अलख
जन्म घेऊनही कुस तुझी
उजवली नाही मी
नी मी डावेजलेला,
जन्मलेला नव्हे निपजलेला
कानिफनाथ
अतर्काला जन्म घालणारा
बिल न फाट्या नियोगी
मी कानफाट्या
अलक्ष योनींतला निरंजन
पेटलेला/ पेटवलेला
काहीही
हत्तीही मीच, नी कानप्या पण
२.
टोटली होप-हेल्पलेस
भिरभिरतोय जगण्यातला तिढा सोडवताना
बाळा तुझ्यावर कसं फिरवू मोरपीस?
कळतंय तुझं, जाणिवांचं वाढतं केंद्र आणि
नकळत्या प्रत्येक अन्वयाला ताडण्यासाठी
माझं बोट पकडण्याची तुझी जबरी इच्छा
तुझ्या नि:श्वासातून झिरपतायत हल्ली हल्ली
निरागसतेच्या ताटव्यावरून भिरभिरणाऱ्या
सर्दशांत तरंगातल्या निरुत्साहाच्या लहरी
माझ्या बेजार मनाला लागलेल्या
पानगळतीच्या चिंता
आणि हिशेबी जगण्यासाठी
अपडेटेड काऊंट्सचा सोस...
मी फेकलीय खरवडून
अंगावरची संवेदनशील चामडी
आणि घेतलंय स्टेराॅईड
कलंदर जगण्यासाठी म्हणून...
पिल्ला मी खोटं बोलतोय चक्क
हे कळायच्या वयात तू आलीयेस...
त्याचमुळे जाणवतोय
तुझ्या नि:शवसातला खिन्नतेचा वास
म्हणून चढत्या भाजणीने
वाढतच चाललाय माझा अपराधीपणाचा सल...
मी नव्हतो भावनाशील किंवा नव्हतोच
मुळात निरागस कधीच...
उरलेल्या अहंकाराच्या दरडीखाली
गेलेत दडपून गुदमरून तुझी इवलिशी फुफ्फुसं
रोज संध्याकाळी एखादं फळ
एखादं चॉकलेट प्रचंड ओथंबून देत असताना
मला बोचते हल्ली तुझी कृतज्ञ नजर
मग नकोसं होतं पसाऱ्यात विखुरलेलं जगणं
तू मग येतेस जवळ
लाडीक हक्कानं
भीड चेपून भाबडेपणा घेऊन... त्यावेळी
तुझ्या प्रत्येक शब्दागणीक माझी
झालेली असते सुरुवात एकेक पायरी उतरत जाण्याची
खिन्नतेच्या विहीर-बारवांची डिप्रेस्ड स्यूसाईडसाठी
बेटा आय लव्ह यू बोलून
समाधान होईल तुझं किंवा
तुझ्या गालावर फिरणाऱ्या माझ्या ओठांचा
कापरेपणा कळण्याइतपतही
काही तू मोठी नाहीयेस अजून
त्याचमुळं हाच गुंता पुन्हा की
तुला आठवेल फक्त माझं तुला झिडकारणं
बाळा आय अॅम टोटली होप-हेल्पलेस...
३.
सॅन्टाक्लॉजचा क्लॉज
त्यानं दाखवलं हरीण
हरखत मी धावलो हरणांच्या स्वप्नांत,
पण त्याला
मला आभाळात दिसलेला सॅन्टाक्लॉज
माझ्यासह
स्वीकारता आला नाही...
रात्री बिलगून पडल्यावर त्याला
तो आभाळातली बाज दाखवायचा चार पायांची नी
तीवर झोपलेला माणूस नी
मध्यारात्रीनंतर त्याच्या बाजल्याला
घेरणारे तीन चोर...
चोर त्याला कळले नाही
कारण आभाळावर नव्हता त्याला विश्वास
पण आता आभाळाचे वेध लागलेल्या त्याला
मी दाखवलेले जमीनीवरचे
चोर दिसलेच नाहीत कधी
स्पप्न पहाणं
सर्वथैव स्वप्न वाटलं त्याला
गांधार रात्रीचा अंधार वाटला त्याला,
त्याचवेळी माझ्यातली सतार उगवत राहिली
झंकारत राहिली गात्रं,
तो ठार झोपलेला असायचा तेव्हा
नक्षत्रांतली रात्रगर्दी,
आणि रात्रगर्दलेली नक्षत्र यांची
बेरीज वजाबाकी करीत जागत राहीलोय मी...
रात्र भेसूर होत गेल्यावर
त्यानं कधी उठवलं नाही,
सिग्रेटीनं करपलेलेल्या बोटांतला पेन काढून घेऊन
म्हटला नाही, की पोट्ट्या बंद कर नाईट लॅम्प,
तुझ्यासोबत गच्चीवर येतो
मी मळतो बार, तू शिलगव सिग्रेट
मध्यत्रीनंतरचे नक्षत्र दाखवतो पुन्हा तुला...
तो आभाळाला लागल्यावर
मी आभाळाएवढा होत जाणं हे थोर पातक वाटतं
कळतंय एकही तारा त्याचा तिथं रुजणार नाही
ना रुजणार माझा...
काही का असेना स्वप्न रुजवण्याचा दोष
तुझ्या माथी तुझ्या या वयात
तुझ्यावर लावावासा वाटत नाही...
तुझ्या डोळ्यांतून आभाळ पाहण्याचा
क्लॉज आपल्या अलिखित करारात नव्हता ठेवायचास
रे सॅन्टाक्लॉज
४.
आई हत्ती येव्हढी
आई होली काऊ,
बैल असावा सोशीक बाप
काय... तुम्ही मेलेलं अर्भक नायात?
कोंबडीचं, डुकराचं
बक्रीचं,
कचराकुंडीतला बास्टर्ड
कुत्ते का बच्चा तथा
सनौफ बीच
कुणाचंही!
कुणाचीही आई
कुणी दाखवण्यापूर्वी आठवत नसेल
एव्हा तेव्हा पासलं पडावं लागलेली आई?
भेंचो लै डिफ्रन्स है...
बैलाची आय
कोबड्याची आय
डुक्राची आय
सशाची, गोगलबैलाची आय....
कोण्णाची बी आय
आय घातली
सोशल व्यवस्था
बाळंतली,
तिनं व्यायली
संवेदनशील बाळं
बाळं हळहळली
बाळंही व्यायली,
संवेदनशील होलीकाऊनैस
बैलाचा बच्चा
कोंबड्याचा बच्चा
डुक्राचा बच्चा
सशाचा, गोगलबैलाचा पूत
कोण्णाची बी
बी-बियाणं घेऊन
तू उगवलायस?
तुझ्या आईला
घोडा...
तू बैल नाहीस
आहेस होली घोडा
अश्वमेधाचा होली घोडा!
५.
तो-मी हरलेला जिंकलेला
बारा गावचं पाणी प्यायलो
किती वर्ष? (अनुत्तरीत)
किती घरदारं? (अनुत्तरीत)
किती बलत्कार? (अनुत्तरीत)
भोक्सं झालेल्या भगदाड मानानं
बाप म्हणायचा, तुला पोऱ्हं हौ दी
मग कळंन...
पाण्याची चव
फक्त बदललेली
शहरागणीक,
क्लोरीनच्या प्रमाणानुसार
तेवढं ठाऊक
मोरांडीच्या रानातल्या यह्यरीचं
खारं पाणी तुझा नॉस्टेल्जिया ठरला, तर
क्लोरोफॉर्म अल्कोहोलचा
माझ्या पोरांना प्रश्न विचारण्याची
देणार नाही शुद्धही
मी तुझ्यापेक्षा जादा गावठी हिप्पी,
मराठीत कविता लिहिणारा बापा
बारा गावांतील किमान चार घरांतील
अठ्ठेचाळीस नळांतलं
फिल्टर्ड क्लोरोफाईड पाणी पिणारा
ग्लोरिफाईड बाप
गांवढळ फटिचर माणसा...
६.
आता माझ्याकडं राशन कार्डंय
माझ्याकडं राशन कार्डंय
ज्यात बदललेला
पाचवा पत्ता अपडेट केलेला नैय्येय
माझ्याकडं आधारकार्ड है
पण निराधार झालेल्या
पोरकपणाला कोन्तंच
सर्टिफिकेट नैये
पोरं जातीचा दाखला
विचारत ने है
तोपर्यंत चाल्लंय,
तोवर ते इनोसन्टैत
बापगाव- आयगाव दोन्ही
बोलतवताहेत
पण
जायचं कारणच कळत नैय्येय
सर्कारनं मला दिलेलं राशन
मी त्यांना काय देत नैय्ये,
मग कविता ल्हेतो ते पण
भाषण वैग्रे काय नाय्ये
कविता म्हणजे काय लिखित
पुरावा नाय्ये...
मी असल्याच पुरावा
देऊ शकतो माझा बाप,
मी बाप असल्याचे
पुढं अपडेट्स पोरांनी मागितले
तर...
सर, काय देऊ?
८. पेरुयेरुमचा बाप
पेरुयेरुमचा बाप
नाच्या होता
म्हणून हतबल झाल्यावर
सेंटी बनून पेरुयेरूम
त्याच्या लुंगीत घुसला
कॉलेजात ये सांगायला,
नाच्या बापही गेला कॉलेजात
नम्र मर्द बनून...
मग त्याची तीच लुंगी
नाच्या म्हणून फेडल्यावर
तो मरेस्तोर पळाला
त्याच्यातला पुरुषार्थ राखण्यासाठी
तो मरेस्तोर पळताना तू...
तू कमरेचं सोडून डोक्याला गंडाळणारा
मर्द म्हणूनच का येतोयेस नजरेपुढे?
तुला मरेस्तोर गर्व राहील
बाप झाल्याचा,
तुझ्या बायकोनं
माझ्या बारशाच्या घुगऱ्या वाटल्याचा
तसं, आता
तुला नसेल ठाऊक
पण मलाही माझ्या रडकं स्त्रैण असल्याचा
हल्ली माज वाटतो....
पहिलं पिवळं पुस्तक सापडलं तेव्हा
माझे कानं रंगवून
तू ते माझ्यासमोरच वाचत बसलास
त्याचा सूड उगवला होता मी,
शाळा बुडवून मॉर्निंग फिल्म पाहून
नी शाळेची नोटीस आली गैरहजेरीबद्दल
तेव्हा
मी मर्दासारखी
तुझी सही केली होती पत्रावर
मर्द बनून
हे तुला सांगण्याचं
कारण अर्थात काहीच नाही
मीही बाप बनलेलोचंय
पण मला नागडं होण्याची भीती तरी वाटते
पोरांसमोर इतकंच
हरलेला तो ना मी जिकलेला
तुझ्यामाझ्या मधल्या दरीत लुप्त झालेली
आहे सरस्वती
थोडं तिच्याकडे थोडं कान्या नजरेनं का होईना पण पाहू
बाप नसतो कधीच बाप
बीज हाच तुझामाझा उ:शाप